تعریف خوانایی در طراحی شهری

 

 

خوانایی[1] عنوانی است که توسط کوین لینچ وارد ادبیات طراحی شهری شد.

به بیان ساده خوانایی به این معنی است که محیط گیج کننده نباشد، به راحتی خوانده شود و به عبارت دیگر جهت یابی را آسان کند.

یک محیط خواناست اگر پیدا کردن مکان هایی که قبلا ملاقات نشده است در آن آسان باشد.

خوانایی شهری مفهومی است که با مفهوم بی نظمی[2] یا یکنواختی[3] مرتبط می باشد.

یک شبکه شطرنجی بدون وجود عناصر غالب و قابلیت تصویرسازی اندک، ممکن است بسیار خوانا باشد، ولی کاملا غیر جذاب می باشد.  (Lynch,1960)

 

تاثیر تصویر ذهنی در خوانایی شهر

ميزان خوانا بودن بستگي به شكل گيري نقش هاي شناختي در چهارچوب ذهنی افراد دارد. (Arthur & Passini, 1992)

خوانا بودن « ميزان تمايزي است كه ناظر را قادر مي سازد تا محتواي يك صحنه را درک و یا دسته بندي كند ـ ميزان بالاي خوانايي مساوي است با عملكرد بيشتر» (Bell et al., 2001).

اين ويژگي است كه محيط را قابل درك مي كند.

حواس رنگ، حركت، بو، لامسه و صدا و غيره تمام سرنخ هاي جهت يابي است كه خوانايي را تقويت مي كند.

خوانایی فضایی به دو مسئله بستگی دارد :

به طرح فضایی و درجه پیچیدگی آن ( دانش دو بعدی )

و برجستگی عناصر فضایی ( دانش سه بعدی )

 

بنابراین برای اینکه یک شهر خوانا باشد ، باید هم مسیرهای آن پیچیدگی مناسبی داشته باشد. و هم عناصر فضایی در آن به خوانایی شهر کمک کند.

 

تاثیر خوانایی در افزایش هویت شهر

طبق تعريف لینچ، خوانايي مي تواند شخصيت (هويت)، ساختار و معناي پيرامون محيط را ارتقا دهد.

يك شهر ممكن است هويت و ويژگي قوي داشته باشد، اما با اين حال گيج كننده و گنگ باشد زيرا سيستم مسيرهايش گيج كننده است.

هر فرد برای شناختن محیط در ذهن خود یک نقشه ترسیم می کند.

نقشه آزمايشي كه ساكنان شهري مي كشند بسيار خواناتر و دقيق تر از نقشه هايي است كه ناظران مي كشند ، زيرا وضوح تصوير به دلیل آشنایی بیشتر با محیط بهتر مي شود.

 

در ادبیات ، بسیاری از مفاهیم برای تعریف محیط خوانا مانند ساده بودن ، یکپارچگی ، قابل فهم بودن ، قابل سازماندهی بودن و … مورد استفاده قرار گرفته است . این ویژگی ها به شاخصه های فضا اشاره دارد. با وجود این اندازه گیری میزان خوانایی از طریق این مفاهیم امکان پذیر نمی باشد.

دو متغیر برای اندازه گیری خوانایی مشخص شده است :

• درجه پیچیدگی طرح فضایی
• میزان تشخیص نشانه ها[4]

همانطور که قبلا اشاره شد ، طرح فضایی به دانش دو بعدی از فضا اشاره دارد ، در حالیکه نشانه ها به دانش سه بعدی از فضا وابسته است. این دو متغیر در طول فرایند راهیابی مورد استفاده قرار می گیرد. (Ibid, 2012, 3)

 

نادیده گرفتن معنای سمبولیک عناصر فیزیکی و تاکید صرف بر روی خوانایی فضایی و رفتاری خطر ایجاد محیط های کسل کننده را دارد که ممکن است بیان شناختی از محیط را تحت تاثیر قرار دهد. (Kaplan, 1983; Evans, 1982)

 

نقش خوانایی اجتماعی در هویت شهر

می توان مفهوم خوانایی اجتماعی را نیز به صورت مکمل مفاهیم بالا در نظر گرفت.

نادیده گرفتن شاخصه های فرهنگی یا اجتماعی افراد یا محیط خطر ایجاد محیط بی معنا را برای گروه های اجتماعی ساکنین شهر دارد.

محیط، محصول تعامل بین افراد ، به عنوان یک موضوع اجتماعی و محیط فرهنگی پیرامون می باشد.

خوانایی اجتماعی با تسهیلاتی مرتبط می شود که با استفاده از آن افراد شاخصه های فیزیکی-روانی محیط اطراف را مورد استفاده قرار می دهند تا معنای محیطی را درونی سازند. (RAMADIER & MOSER,1998)

بنابراین اگرچه که مفهوم خوانایی به طور کلی به بررسی خوانایی فضایی و محیط شهری می پردازد ، لیکن نباید از سایر ابعاد فرهنگی و اجتماعی فضا نیز در طراحی غافل شد.

 

می توانید این مطلب را با دیگران به اشتراک بگذارید.

[teleShare]

 

[1] Legibility

[2] Chaos

[3] Monotony

[4] Landmarks